Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), xuất khẩu tôm của Việt Nam đến hết tháng 10 năm 2023 tiếp tục giảm 24% so với cùng kỳ năm trước, đạt 2,8 tỷ USD. Tình hình xuất khẩu thủy sản tổng thể của Việt Nam cũng giảm 21% trong 10 tháng này, đạt 7,4 tỷ USD. Mặc dù mức giảm xuất khẩu tôm đã giảm so với 9 tháng trước (từ 24% xuống 22%), nhưng giá trị xuất khẩu các mặt hàng thủy sản vẫn thấp hơn so với cùng kỳ năm trước. Xuất khẩu cá tra đạt 1,5 tỷ USD, giảm 29%, và xuất khẩu cá ngừ đạt 693 triệu USD, giảm 22% so với cùng kỳ năm trước.

THỊ TRƯỜNG ĐANG CHUYỂN BIẾN TÍCH CỰC

Ông Lê Thanh Hòa, Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), đã phát biểu tại diễn đàn về việc ngành tôm hàng năm đóng góp từ 40 – 45% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản của Việt Nam, tương đương 3,5 – 4 tỷ USD. Tôm Việt Nam đã xuất khẩu đến hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ, với 5 thị trường lớn bao gồm châu Âu, Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc.

Việt Nam đã vươn lên vị trí thứ 2 trên thế giới về xuất khẩu tôm, đóng góp khoảng 13 – 14% tổng giá trị xuất khẩu tôm toàn cầu. Trong năm 2022, xuất khẩu tôm của Việt Nam ghi nhận một kỷ lục mới khi đạt 4,3 tỷ USD, tăng 11,2% so với năm 2021. Việc này đồng nghĩa với việc tôm Việt Nam đang trở thành một nhà cung cấp tôm đáng chú ý trên thị trường quốc tế.

Tuy nhiên, thị trường xuất khẩu tôm trong 6 tháng đầu năm 2023 đang trải qua một giai đoạn khó khăn, với kim ngạch xuất khẩu tôm chỉ đạt 1,5 tỷ USD, giảm đáng kể lên đến 32% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, xuất khẩu tôm sang 5 thị trường chính gồm Mỹ, EU, Nhật Bản, Trung Quốc – Hồng Kông và Hàn Quốc cũng đồng loạt giảm mạnh. Thị trường EU ghi nhận mức giảm lớn nhất với 48,9%, Mỹ giảm 38,1%, Hàn Quốc giảm 28%, Nhật Bản giảm 29% và Trung Quốc – Hồng Kông giảm 15,7% so với cùng kỳ năm 2022. Điều này đặt ra nhiều thách thức cho ngành xuất khẩu tôm và yêu cầu các biện pháp thích ứng để khắc phục tình hình suy thoái này.

Theo nhận định của ông Hòa, gần đây thị trường tôm đang trở nên ổn định hơn. Dự báo trong những tháng cuối năm 2023, các yếu tố như lạm phát, giảm tồn kho tại các thị trường và nhu cầu tăng cao trong các lễ hội cuối năm sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc tăng cường xuất khẩu tôm. Ông cũng cho biết rằng cả nước hiện đã có hơn 370 cơ sở chuyên về chế biến tôm và đủ điều kiện xuất khẩu, với công suất sản xuất lên đến 1,7 triệu tấn nguyên liệu mỗi năm. Điều này đồng nghĩa với việc ngành xuất khẩu tôm có tiềm năng phát triển và tạo ra cơ hội mới trong tương lai.

Các doanh nghiệp chế biến tôm tập trung chủ yếu tại các tỉnh Nam Trung Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long, nơi có điều kiện thuận lợi cho ngành công nghiệp này. Mặt hàng tôm đã được đa dạng hóa về mẫu mã và hình thức để đáp ứng nhu cầu thị trường tiêu thụ. Nhiều sản phẩm tôm có giá trị gia tăng cao như tôm tẩm bột, tôm Nobashi, Sushi, Tempura đã được phát triển, đặc biệt để đáp ứng thị trường khó tính nhất như Nhật Bản. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp đã khéo léo tận dụng phụ phẩm tôm để sản xuất các sản phẩm có giá trị gia tăng cao và chất lượng cao như chitin, chitosan, glucosamine, astaxanthin. Điều này không chỉ thúc đẩy xuất khẩu tôm mà còn mở ra cơ hội phát triển các sản phẩm có giá trị cao từ nguyên liệu tôm.

» Đọc thêm: XUẤT KHẨU THỰC PHẨM CHẾ BIẾN RA THỊ TRƯỜNG QUỐC TẾ

HÀNG TỒN KHO Ở MỸ VÀ CHÂU ÂU ĐÃ GIẢM

Theo ông Phạm Quang Huy, Tham tán nông nghiệp Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ, thị trường Hoa Kỳ có thông tin đáng chú ý. Sản lượng tôm nội địa của Hoa Kỳ chỉ đủ đáp ứng 10% nhu cầu tiêu dùng, trong khi 90% tôm được nhập khẩu từ các nước Trung Mỹ và Nam Á. Trong số này, Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu tôm lớn nhất của Việt Nam, với tôm thẻ chân trắng và tôm sú là hai loại chủ yếu. Việc này chứng tỏ xuất khẩu tôm Việt Nam đóng góp quan trọng trong việc cung cấp tôm cho thị trường Hoa Kỳ và tạo ra cơ hội phát triển cho ngành xuất khẩu tôm của nước ta.

Theo Thương mại Hoa Kỳ, xuất khẩu tôm từ Việt Nam sang Hoa Kỳ trong 5 tháng đầu năm 2023 đạt hơn 200 triệu USD, giảm đáng kể lên đến 44% so với cùng kỳ. Sự suy giảm này có nguyên nhân chủ yếu từ lạm phát và tăng giá nguyên liệu so với các thị trường khác. Tình hình này đặt ra thách thức cho ngành xuất khẩu tôm và yêu cầu các biện pháp thích ứng để vượt qua tình hình khó khăn này và khôi phục hoạt động xuất khẩu tôm từ Việt Nam sang Hoa Kỳ.

Ông Huy nhận định rằng nửa cuối năm có những tín hiệu tích cực cho ngành xuất khẩu tôm. Hàng tồn kho đã bắt đầu giảm và các doanh nghiệp Hoa Kỳ đã bắt đầu tiếp tục mua hàng. Ông cũng đề cập đến một số lợi thế của thị trường Mỹ như lãi suất ổn định, dự đoán lạm phát giảm và sức mua đang phục hồi. Những điều này đặt ra triển vọng tích cực cho ngành xuất khẩu tôm từ Việt Nam sang Hoa Kỳ trong nửa cuối năm, và tạo ra cơ hội để thúc đẩy sự phục hồi và phát triển của ngành này.

Theo bà Hoàng Thị Hoàng Thúy, Tham tán Thương mại Thương vụ Việt Nam tại các nước Bắc Âu như Thụy Điển, Đan Mạch, Phần Lan, Iceland, Na Uy, Latvia, thị trường này đang chứng kiến một xu hướng tiêu dùng tôm đáng chú ý. Các nước Bắc Âu luôn đứng đầu trong việc đối phó với biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường. Gần đây, thỏa thuận xanh châu Âu đã đặt mục tiêu từ trang trại đến bàn ăn và nhấn mạnh tiềm năng của thủy sản, bao gồm cả tôm. Do đó, người tiêu dùng đang có xu hướng giảm tiêu thụ thịt, đặc biệt là thịt đỏ, và chuyển sang tiêu dùng các sản phẩm thủy sản. Điều này tạo ra cơ hội cho ngành xuất khẩu tôm từ Việt Nam sang thị trường Bắc Âu, khi tiêu dùng tôm được xem là một sự lựa chọn thân thiện với môi trường và phù hợp với xu hướng tiêu dùng hiện tại.

Theo bà Hoàng Thị Hoàng Thúy, EU đã áp dụng các quy định mới nhằm đảm bảo tất cả các sản phẩm hữu cơ được bán tại EU tuân thủ cùng một tiêu chuẩn. Điều này đặt ra yêu cầu đối với các doanh nghiệp muốn kinh doanh tại siêu thị ở Bắc Âu, bao gồm cả ngành xuất khẩu tôm. Các doanh nghiệp cần có chứng chỉ sản xuất an toàn và bền vững, trong đó chứng nhận từ Hội đồng quản lý biển (MSC) và Hội Đồng Quản Lý Nuôi Trồng Thủy Sản (ASC) là hai yêu cầu chính đối với các sản phẩm thủy sản, bao gồm cả tôm từ đánh bắt tự nhiên và nuôi trồng. Điều này đảm bảo rằng sản phẩm tôm xuất khẩu từ Việt Nam đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế và đáp ứng nhu cầu của thị trường Bắc Âu.

» Đọc thêm: BÁO CÁO TỔNG QUAN THỊ TRƯỜNG ĐỒ NỘI THẤT: XU HƯỚNG & TRIỂN VỌNG

PHÁT TRIỂN NGÀNH TÔM THEO HƯỚNG BỀN VỮNG

Theo ông Ngô Thế Anh, Trưởng phòng Nuôi trồng thủy sản (Cục Thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), trong 5 năm gần đây từ 2018 đến 2022, ngành xuất khẩu tôm đã duy trì một diện tích nuôi tương đối ổn định, ước tính khoảng hơn 700.000ha. Thông tin này cho thấy sự ổn định và sự phát triển bền vững của ngành nuôi tôm và xuất khẩu tôm từ Việt Nam. Các doanh nghiệp xuất khẩu tôm có cơ sở vững chắc để đáp ứng nhu cầu của thị trường và duy trì sự cung cấp ổn định trong ngành này.

Trong 6 tháng đầu năm 2023, diện tích nuôi tôm nước lợ của cả nước đã đạt 656.000 ha, tăng 6,4% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, diện tích nuôi tôm sú chiếm tỷ lệ lớn với 605.000 ha, còn tôm thẻ chân trắng đạt 51.000 ha. Sản lượng tôm nước lợ của cả nước đã đạt 467.000 tấn, tăng 4,1% so với cùng kỳ năm 2022. Thông tin này cho thấy sự tăng trưởng và phát triển tích cực của ngành nuôi tôm và xuất khẩu tôm từ Việt Nam. Điều này tạo ra tiềm năng và cơ hội cho các doanh nghiệp xuất khẩu tôm trong việc đáp ứng nhu cầu thị trường và tăng cường xuất khẩu tôm sang các thị trường quốc tế.

Theo ông Ngô Thế Anh, ngành xuất khẩu tôm đang đối mặt với những thách thức và khó khăn đáng chú ý. Trong đó, biến đổi khí hậu và tình trạng hạn – mặn tại Đồng bằng sông Cửu Long đang gây ra biến động không thể dự đoán, gây nguy cơ bùng phát dịch bệnh trong ngành tôm. Ngoài ra, nguồn cung giống tôm hiện vẫn phụ thuộc vào việc nhập khẩu và khai thác tự nhiên, gây khó khăn trong việc kiểm soát chất lượng giống tôm. Thông tin này cho thấy cần có sự quan tâm và nỗ lực trong việc đối phó với những vấn đề này để duy trì và nâng cao chất lượng xuất khẩu tôm từ Việt Nam.

Ngoài những thách thức đã đề cập, ngành xuất khẩu tôm cũng đối mặt với một số vấn đề khác. Hạ tầng trong vùng nuôi tôm chưa đạt đủ yêu cầu, vẫn tồn tại nhiều sản xuất nhỏ lẻ và không đồng nhất. Liên kết chuỗi sản xuất và xuất khẩu chưa được thiết lập một cách chặt chẽ và hiệu quả. Hệ thống quan trắc và cảnh báo môi trường trong quá trình nuôi tôm vẫn còn yếu. Đặc biệt, giá thành sản xuất tôm cao và năng lực cạnh tranh của ngành còn thấp. Các vấn đề này đòi hỏi sự cải thiện và tăng cường để nâng cao hiệu suất và đảm bảo chất lượng xuất khẩu tôm từ Việt Nam.

Nhằm khôi phục và thúc đẩy xuất khẩu tôm, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, ông Trần Thanh Nam, đã yêu cầu Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường phối hợp chặt chẽ với tham tán thương mại nông sản ở các quốc gia để cập nhật thông tin thị trường và giải quyết các rào cản thương mại. Điều này nhằm tận dụng tối đa các cơ hội xuất khẩu tôm vào các thị trường mà Việt Nam đã ký kết các hiệp định thương mại tự do. Qua việc đảm bảo thông tin cập nhật và tháo gỡ các rào cản thương mại, ngành xuất khẩu tôm có thể vươn lên trở lại quỹ đạo tăng trưởng và tận dụng mọi cơ hội thúc đẩy xuất khẩu tôm từ Việt Nam.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, ông Trần Thanh Nam, đã đề cập đến việc các Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài cần thực hiện nghiên cứu và nắm bắt nhu cầu và quy định thị trường liên quan đến sản phẩm tôm. Điều này là để Bộ và ngành có thể định hướng phát triển thị trường xuất khẩu tôm một cách hiệu quả. Đồng thời, ông cũng nhấn mạnh về tăng cường kết nối giao thương giữa các doanh nghiệp, nhằm thúc đẩy xuất khẩu tôm. Thông qua việc nghiên cứu thị trường và tăng cường kết nối, ngành xuất khẩu tôm có thể tận dụng mọi cơ hội để phát triển và thúc đẩy xuất khẩu tôm từ Việt Nam.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã đề xuất Bộ Công Thương nên tăng cường đàm phán và ký kết hiệp định thương mại nhằm đa dạng hoá thị trường cho sản phẩm tôm. Đồng thời, họ cũng đề nghị hỗ trợ doanh nghiệp trong việc tận dụng cam kết và khai thác các cơ hội từ các hiệp định đã ký kết. Mục tiêu của việc này là ưu tiên sử dụng nguồn lực để mở rộng thị trường và kết nối giao thương, từ đó thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm tôm. Nhờ những nỗ lực này, ngành xuất khẩu tôm có thể tận dụng các cơ hội và mở rộng thị trường, đồng thời nâng cao khả năng xuất khẩu tôm từ Việt Nam.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, ông Trần Thanh Nam, đã nhấn mạnh rằng để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành nuôi tôm và xuất khẩu tôm, cần tiếp tục đẩy mạnh việc áp dụng công nghệ cao trong quá trình nuôi tôm và các khâu trong chuỗi sản xuất tôm. Đồng thời, việc tổ chức sản xuất theo hướng liên kết và có chứng nhận (như VietGAP, GlobalGAP, ASC) được coi là cách để nâng cao chất lượng sản phẩm tôm, giảm giá thành và tăng sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Những nỗ lực này sẽ góp phần thúc đẩy xuất khẩu tôm từ Việt Nam và đảm bảo sự phát triển bền vững cho ngành tôm.

Để thúc đẩy xuất khẩu tôm, cần tập trung vào ứng dụng các tiến bộ khoa học và công nghệ mới nhằm nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và hiệu quả sản xuất, nhằm đáp ứng nhu cầu của thị trường. Đặc biệt, việc phát triển nuôi tôm và các khâu trong chuỗi sản xuất theo hướng công nghệ cao sẽ giúp giảm lao động trực tiếp và hạn chế lây lan các dịch bệnh. Bằng việc áp dụng công nghệ tiên tiến, ngành xuất khẩu tôm có thể tăng cường năng suất, cải thiện chất lượng sản phẩm và tăng tính cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Nguồn: VnEconomy