9 yếu tố rủi ro ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng & giải pháp quản lý hiệu quả

Theo báo cáo của McKinsey (2023), hơn 70% doanh nghiệp từng trải qua gián đoạn chuỗi cung ứng nghiêm trọng trong vòng 5 năm gần đây, dẫn đến tổn thất lớn về chi phí và uy tín. Vậy những rủi ro nào đang âm thầm đe dọa chuỗi cung ứng? Hãy cùng Innovative Hub phân tích 9 yếu tố rủi ro phổ biến nhất và giải pháp quản lý hiệu quả.

Khái niệm chuỗi cung ứng

Chuỗi cung ứng (tiếng Anh: Supply Chain) là một hệ thống liên kết chặt chẽ giữa các tổ chức, con người, hoạt động, thông tin và nguồn lực tham gia vào quá trình chuyển đổi nguyên vật liệu thô thành sản phẩm cuối cùng và đưa đến tay người tiêu dùng.

Hiểu đơn giản, chuỗi cung ứng bao gồm toàn bộ quá trình từ khâu đầu vào như tìm nguồn cung ứng, sản xuất, lưu kho, vận chuyển… cho đến khâu đầu ra là phân phối và bán hàng.

>> Đọc thêm: Ưu và nhược điểm của nguồn cung ứng địa phương và toàn cầu

Các yếu tố ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng

Rủi ro cung ứng (Supply Risk)

Rủi ro cung ứng phát sinh khi doanh nghiệp không thể tiếp cận nguyên vật liệu, linh kiện, hay dịch vụ từ nhà cung cấp đúng thời điểm, đúng chất lượng hoặc đúng số lượng. Nguyên nhân có thể đến từ nhà cung cấp phá sản, đình công, trục trặc sản xuất, hay các sự kiện bất khả kháng như thiên tai.

Việc phụ thuộc quá nhiều vào một nhà cung cấp duy nhất làm gia tăng mức độ rủi ro. Một ví dụ điển hình là trận động đất ở Nhật Bản năm 2011, khi Toyota bị giảm tới 40% sản lượng do thiếu linh kiện từ nhà cung cấp cấp hai.

Giải pháp:

• Xây dựng mạng lưới cung ứng đa dạng (multi-sourcing)

• Đánh giá năng lực và độ ổn định của nhà cung cấp định kỳ

• Thiết lập chỉ số hiệu suất nhà cung cấp (Supplier Performance KPIs)

Rủi ro cầu (Demand Risk)

Rủi ro cầu liên quan đến sự không chắc chắn trong nhu cầu thị trường. Khi không dự báo chính xác nhu cầu, doanh nghiệp dễ bị dư thừa tồn kho hoặc thiếu hụt sản phẩm, dẫn đến chi phí cao và mất cơ hội kinh doanh.

Trong đại dịch COVID-19, nhu cầu các sản phẩm y tế và thương mại điện tử tăng đột biến, khiến nhiều doanh nghiệp không thể đáp ứng kịp – minh chứng rõ ràng cho rủi ro này.

Giải pháp:

• Ứng dụng AI và dữ liệu lớn trong dự báo nhu cầu

• Sử dụng mô hình sản xuất linh hoạt (agile supply chain)

• Phối hợp chặt chẽ với kênh phân phối để cập nhật xu hướng tiêu dùng

Rủi ro quy trình (Process Risk)

Rủi ro quy trình phát sinh từ các vấn đề nội tại như lỗi kỹ thuật, sai sót thao tác, hỏng hóc thiết bị hoặc thiếu nhân lực. Đây là những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất, chất lượng sản phẩm và thời gian giao hàng.

Theo Gartner (2022), có đến 63% doanh nghiệp chưa có hệ thống kiểm soát quy trình sản xuất toàn diện, khiến chuỗi cung ứng dễ bị gián đoạn khi xảy ra sự cố.

Giải pháp:

• Áp dụng bảo trì tổng thể (TPM) và quản lý sản xuất tinh gọn (Lean)

• Tăng cường tự động hóa, số hóa quy trình sản xuất

• Xây dựng SOP rõ ràng, huấn luyện nhân sự thường xuyên

Rủi ro do thiên tai và khủng hoảng (Disruption Risk)

Thiên tai, đại dịch, chiến tranh, xung đột địa chính trị là những yếu tố có thể gây gián đoạn toàn bộ chuỗi cung ứng toàn cầu. Ví dụ, dịch COVID-19 khiến giá cước vận tải container từ Trung Quốc sang Mỹ tăng hơn 400%, gây áp lực lớn cho các nhà xuất khẩu.

Giải pháp:

• Thiết lập kế hoạch liên tục kinh doanh (BCP)

• Dự trữ tồn kho chiến lược cho hàng hóa quan trọng

• Phân tán chuỗi cung ứng để tránh “tập trung rủi ro” tại một quốc gia

Rủi ro chính trị và văn hóa (Political & Cultural Risk)

Chuỗi cung ứng toàn cầu thường xuyên phải đối mặt với các thay đổi chính sách, luật pháp, thuế quan tại nhiều quốc gia. Đồng thời, sự khác biệt văn hóa trong cách làm việc, tư duy và kỳ vọng cũng ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả hợp tác.

Giải pháp:

• Theo dõi và phân tích rủi ro địa chính trị (geopolitical risk assessment)

• Làm việc với các đối tác bản địa hoặc chuyên gia pháp lý sở tại

• Đào tạo nhân sự về văn hóa và quy định địa phương

Rủi ro danh tiếng (Reputation Risk)

Một sự cố đạo đức từ nhà cung cấp cũng có thể ảnh hưởng trực tiếp đến danh tiếng thương hiệu của bạn. Như trong trường hợp Apple bị chỉ trích vì điều kiện lao động tại Foxconn, dù họ không trực tiếp vận hành nhà máy.

Giải pháp:

• Thiết lập bộ quy tắc đạo đức chuỗi cung ứng (Supplier Code of Conduct)

• Kiểm toán định kỳ hoạt động CSR và ESG toàn chuỗi

• Công khai minh bạch thông tin và chính sách sourcing

Rủi ro kinh tế (Economic Risk)

Biến động kinh tế vĩ mô như tỷ giá, lãi suất, lạm phát hay khủng hoảng tài chính toàn cầu đều ảnh hưởng đến chi phí chuỗi cung ứng. Việc giá nguyên vật liệu tăng hoặc đồng tiền mất giá có thể làm đội chi phí sản xuất, vận chuyển.

Giải pháp:

• Áp dụng chiến lược bảo hiểm rủi ro tài chính (hedging)

• Tối ưu cấu trúc chi phí thông qua TCO (Total Cost of Ownership)

• Lập ngân sách dự phòng rủi ro kinh tế

Rủi ro kiểm soát (Control Risk)

Khi doanh nghiệp thuê ngoài một phần lớn hoạt động như vận chuyển, gia công, lưu kho, việc kiểm soát chất lượng, tiến độ và hiệu quả có thể bị ảnh hưởng.

Giải pháp:

• Thiết lập KPI cho đối tác logistics và sản xuất thuê ngoài

• Triển khai công nghệ quản trị chuỗi cung ứng như ERP, SCM, IoT

• Áp dụng SCOR Model để chuẩn hóa và giám sát quy trình

Rủi ro nguồn lực (Resource Risk)

Thiếu hụt lao động, nguyên vật liệu hoặc tài nguyên là rủi ro thường gặp, nhất là trong giai đoạn hậu COVID-19. Một chuỗi cung ứng thiếu nguồn lực sẽ hoạt động kém hiệu quả, không đạt công suất và ảnh hưởng đến trải nghiệm khách hàng.

Giải pháp:

• Lập kế hoạch nguồn lực chủ động, có dự phòng nhân sự

• Đầu tư vào công nghệ tự động hóa và tối ưu năng suất

• Xây dựng quan hệ chiến lược với nhà cung cấp để được ưu tiên khi thiếu hụt

>> Tìm hiểu thêm: Giải pháp cải thiện nâng cấp chuỗi cung ứng

Kết luận

Quản trị rủi ro chuỗi cung ứng là một phần không thể thiếu trong chiến lược phát triển bền vững. Việc hiểu rõ 9 yếu tố rủi ro chuỗi cung ứng và có giải pháp phòng ngừa, ứng phó hiệu quả sẽ giúp doanh nghiệp duy trì hoạt động ổn định, bảo vệ lợi nhuận và nâng cao uy tín thương hiệu

Nguồn: McKinsey, Gartner