FOB là gì trong xuất khẩu? Giải thích chi tiết điều kiện FOB theo Incoterms

Điều kiện FOB giúp phân định rõ ràng trách nhiệm, chi phí và rủi ro giữa người bán và người mua. Bài viết dưới đây, Innovative Hub sẽ giúp bạn hiểu rõ FOB là gì trong xuất khẩu và cách áp dụng điều khoản này một cách hiệu quả.

FOB là gì trong xuất khẩu?

FOB (Free On Board) là một điều kiện giao hàng trong Incoterms 2020, quy định rằng người bán hoàn thành trách nhiệm khi hàng hóa được xếp lên boong tàu tại cảng xếp hàng do người mua chỉ định. Từ thời điểm đó, mọi rủi ro và chi phí phát sinh sẽ do người mua chịu.

Điều kiện FOB chỉ áp dụng cho vận tải đường biển hoặc đường thủy nội địa, không áp dụng cho các phương thức vận chuyển khác như đường hàng không, đường bộ hoặc đường sắt.

>> Đọc thêm: Sơ lược 11 quy tắc Incoterm trong thương mại quốc tế

Trách nhiệm của người bán và người mua trong điều kiện FOB

Để hiểu rõ hơn FOB là gì trong xuất khẩu, chúng ta cần phân tích cụ thể vai trò và trách nhiệm của từng bên trong quá trình giao hàng theo điều kiện này. Theo Incoterms 2020, người bán và người mua có những nghĩa vụ riêng biệt, được quy định rõ ràng nhằm đảm bảo tính minh bạch và hạn chế tranh chấp trong giao dịch quốc tế.

Trách nhiệm của người bán

Trong điều kiện FOB, người bán chịu trách nhiệm từ khâu chuẩn bị hàng hóa đến khi hàng được xếp hoàn tất lên tàu tại cảng xếp hàng. Cụ thể, người bán cần thực hiện các nghĩa vụ sau:

• Chuẩn bị hàng hóa, đóng gói và dán nhãn phù hợp.
• Vận chuyển hàng đến cảng xếp hàng đã thỏa thuận.
• Thực hiện thủ tục thông quan xuất khẩu và chịu mọi chi phí liên quan.
• Xếp hàng lên tàu do người mua chỉ định tại cảng xếp hàng.
• Cung cấp cho người mua các chứng từ cần thiết như hóa đơn thương mại, phiếu đóng gói, vận đơn (B/L), chứng từ xuất khẩu và tài liệu đi kèm khác.

Trách nhiệm của người mua

Sau khi hàng đã được xếp lên tàu, mọi chi phí và rủi ro chuyển sang cho người mua. Các nghĩa vụ chính của người mua bao gồm:

• Chỉ định tàu và thông báo cho người bán về lịch trình vận chuyển.

• Chịu mọi chi phí và rủi ro kể từ thời điểm hàng được xếp lên tàu.

• Thanh toán chi phí vận chuyển quốc tế, bảo hiểm hàng hóa (nếu có), chi phí dỡ hàng và vận chuyển đến điểm đến cuối cùng.

• Thực hiện thủ tục hải quan nhập khẩu và thanh toán thuế nhập khẩu tại quốc gia đến.

Giá FOB là gì? Cách tính và các yếu tố cấu thành

Khi giao dịch quốc tế, việc hiểu rõ giá FOB là gì sẽ giúp doanh nghiệp xác định chính xác phạm vi chi phí và tránh nhầm lẫn trong quá trình báo giá cho đối tác. 

Giá FOB (Free On Board) được tính tại cửa khẩu xuất phát và bao gồm một số thành phần cơ bản sau:

• Chi phí sản xuất hoặc mua vào hàng hóa.

• Chi phí vận chuyển nội địa từ nhà máy đến cảng xếp hàng.

• Chi phí làm thủ tục hải quan xuất khẩu và các loại thuế liên quan (nếu có).

• Chi phí xếp hàng lên tàu tại cảng xếp hàng do người mua chỉ định.

Giá FOB không bao gồm:

• Cước vận chuyển đường biển từ cảng xếp hàng đến cảng đến.

• Phí bảo hiểm trong suốt quá trình vận chuyển quốc tế.

• Phí dỡ hàng tại cảng đến và chi phí vận chuyển nội địa tại nước nhập khẩu.

Việc hiểu rõ các yếu tố cấu thành này giúp doanh nghiệp tránh việc “ôm” chi phí không thuộc trách nhiệm, đồng thời dễ dàng đàm phán giá với khách hàng quốc tế.

Phân biệt FOB và CIF – Nên chọn điều kiện nào?

FOB và CIF là hai điều kiện giao hàng quốc tế phổ biến trong Incoterms 2020. Việc phân biệt rõ giữa hai điều kiện này sẽ giúp doanh nghiệp lựa chọn phương thức phù hợp với năng lực vận hành và thị trường mục tiêu.

Điểm giống nhau

Cả hai điều kiện FOB và CIF đều có các điểm chung như:

• Thời điểm chuyển giao rủi ro là khi hàng được xếp lên tàu tại cảng xuất khẩu.

• Người bán có trách nhiệm làm thủ tục xuất khẩu, chịu chi phí vận chuyển nội địa.

• Người mua làm thủ tục nhập khẩu tại nước đến.

Điểm khác nhau

• FOB (Free On Board): Người mua tự đặt tàu và chịu chi phí vận chuyển đường biển, bảo hiểm và các rủi ro sau khi hàng được xếp lên tàu.

• CIF (Cost, Insurance and Freight): Người bán đặt tàu và trả chi phí vận chuyển quốc tế cũng như bảo hiểm hàng hóa. Tuy nhiên, rủi ro vẫn chuyển giao cho người mua ngay khi hàng rời cảng xuất khẩu.

Nên chọn điều kiện nào

Nếu người mua có kinh nghiệm đặt tàu và quản lý bảo hiểm, FOB là lựa chọn giúp tối ưu chi phí. Ngược lại, CIF phù hợp với người mua mới, cần sự đảm bảo về logistics từ phía người bán.

Các biến thể của điều kiện FOB

Ngoài định nghĩa chuẩn trong Incoterms, FOB còn có hai biến thể thường được sử dụng, đặc biệt trong các giao dịch nội địa hoặc theo cách ghi chép kế toán. Việc hiểu rõ các biến thể này sẽ giúp doanh nghiệp tránh nhầm lẫn trong hợp đồng hoặc vận đơn.

FOB Shipping Point (FOB điểm giao hàng)

Theo biến thể này, quyền sở hữu và rủi ro chuyển giao cho người mua ngay khi hàng hóa được giao lên tàu tại cảng xuất khẩu. Đây là hình thức phổ biến nhất trong xuất khẩu quốc tế và đúng với nội dung của Incoterms.

FOB Destination (FOB điểm đến)

Ngược lại, với FOB Destination, người bán vẫn giữ quyền sở hữu và chịu rủi ro cho đến khi hàng đến nơi giao hàng cuối cùng (thường là kho người mua). Biến thể này chủ yếu áp dụng cho vận chuyển nội địa, hiếm khi được sử dụng trong giao dịch quốc tế.

Lý do doanh nghiệp Việt Nam thường chọn điều kiện FOB khi xuất khẩu

Trong thực tế, FOB là gì không chỉ là một khái niệm lý thuyết mà còn là lựa chọn chiến lược của nhiều doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam. Dưới đây là những lý do cụ thể:

• Giảm thiểu rủi ro: Doanh nghiệp chỉ chịu trách nhiệm đến khi hàng được xếp lên tàu. Mọi rủi ro phát sinh trên hành trình quốc tế đều do người mua chịu trách nhiệm.

• Tối ưu chi phí: Người bán không cần chi trả cước vận chuyển quốc tế hoặc bảo hiểm hàng hóa, từ đó kiểm soát chi phí tốt hơn.

• Phù hợp với năng lực nội tại: Phần lớn doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam chưa có kinh nghiệm đặt tàu hoặc mua bảo hiểm quốc tế, nên FOB giúp đơn giản hóa quy trình.

• Tăng tính cạnh tranh: Nhiều người mua quốc tế có hệ thống vận chuyển riêng và thường yêu cầu điều kiện FOB. Doanh nghiệp chào bán theo FOB sẽ dễ dàng đáp ứng yêu cầu và tăng khả năng chốt đơn trên các sàn B2B như Alibaba.com.

Kết luận

Hiểu rõ FOB là gì trong xuất khẩu và cách áp dụng điều kiện này giúp doanh nghiệp xác định rõ trách nhiệm, chi phí và rủi ro trong quá trình giao dịch quốc tế. Việc lựa chọn điều kiện giao hàng phù hợp không chỉ giúp tối ưu hóa chi phí mà còn tăng tính cạnh tranh và hiệu quả trong hoạt động xuất khẩu.